Trong bộ báo cáo tài chính (BCTC), báo cáo lưu chuyển tiền tệ (LCTT) được ví như “camera an ninh” của doanh nghiệp. Nó không chỉ cho thấy bạn lãi bao nhiêu trên giấy, mà còn cho thấy tiền thật đang chảy đi đâu, đến từ đâu. Thế nhưng, thực tế lại có rất nhiều doanh nghiệp (DN) – nhất là DN nhỏ và vừa – bỏ sót hoặc làm sơ sài báo cáo này, đặc biệt là khi lập theo phương pháp gián tiếp.
Vậy vì sao lại có tình trạng này?
1. Luật cho phép “né” trong một số trường hợp
- Với DN áp dụng Thông tư 133 (DN vừa và nhỏ), báo cáo LCTT chỉ khuyến khích chứ không bắt buộc. Kế toán thường ưu tiên hoàn thành nhanh báo cáo thuế, còn phần “không bắt buộc” thì… bỏ qua.
- Chỉ những DN áp dụng Thông tư 200 (thường là DN lớn hơn) mới bắt buộc phải lập LCTT (mẫu B03-DN). Do đó, nhiều DN nhỏ vô tình hay cố ý đều để thiếu.
2. Không phục vụ trực tiếp cho thuế
Đa phần DN nộp BCTC chủ yếu để quyết toán thuế. LCTT không làm thay đổi số thuế phải nộp, nên nhiều kế toán coi đây là “bài tập thêm” mà chẳng ai kiểm. Chủ DN cũng không yêu cầu, thế là báo cáo này thành “vật trang trí”.
3. Khó ở khâu số liệu và mapping
Lập theo phương pháp gián tiếp không đơn giản. Kế toán phải:
- Lấy lợi nhuận trước thuế từ báo cáo KQKD.
- Cộng lại các khoản phi tiền (khấu hao, dự phòng).
- Trừ đi các khoản lãi chưa thu bằng tiền.
- Điều chỉnh biến động vốn lưu động: phải thu, phải trả, hàng tồn kho…
- Trừ tiền thuế TNDN thực nộp.
Nếu hệ thống sổ sách không chi tiết, hoặc nhân sự chưa quen, chỉ cần lệch một chỉ tiêu là báo cáo sai ngay. Vì thế nhiều kế toán… “ngán” và bỏ luôn.
4. Quy định phân loại dễ gây nhầm lẫn
Theo Chuẩn mực kế toán Việt Nam (VAS 24):
- Lãi vay đã trả → dòng tiền từ hoạt động kinh doanh.
- Lãi cho vay, cổ tức nhận → dòng tiền từ hoạt động đầu tư.
- Cổ tức đã trả → dòng tiền từ hoạt động tài chính.
Không ít DN lúng túng phân loại, dẫn đến báo cáo bị lệch, dễ “cãi nhau” với kiểm toán, nên nhiều kế toán chọn cách… né.
5. Chủ DN và ngân hàng không yêu cầu
Ở DN nhỏ, chủ thường chỉ cần nhìn quỹ tiền mặt và số dư ngân hàng. Ngân hàng thì thường quan tâm nhiều đến báo cáo KQKD và Bảng cân đối kế toán hơn. Khi không ai đòi hỏi, báo cáo LCTT gián tiếp dễ dàng bị lãng quên.
Hậu quả khi bỏ sót báo cáo LCTT
- Không phát hiện kịp “lãi ảo”: Lợi nhuận có thể đẹp nhưng tiền mặt lại cạn kiệt.
- Khó dự báo dòng tiền: Dẫn đến đứt dòng vốn, mất khả năng thanh toán giữa kỳ.
- Mất điểm khi vay vốn: Ngân hàng và nhà đầu tư ngày càng chú trọng báo cáo này để đánh giá khả năng tạo tiền thực sự của DN.
Nên làm gì?
- Nếu DN của bạn áp dụng Thông tư 200: Báo cáo này bắt buộc phải có. Thiếu là sai quy định.
- Nếu áp dụng Thông tư 133: Không bắt buộc nhưng nên lập để quản trị, vay vốn, và tăng độ chuyên nghiệp.
- Có thể dùng file Excel mẫu auto-map từ trial balance để đỡ công thức thủ công, giảm sai sót.
Kết
Báo cáo lưu chuyển tiền tệ gián tiếp không chỉ là thủ tục pháp lý. Đây là công cụ giúp DN thấy rõ mình đang “ăn lãi bằng giấy” hay “cầm tiền thật”. Nếu DN bạn chưa làm, đây chính là lúc cần bổ sung. Bỏ sót báo cáo này chẳng khác nào lái xe mà tắt đồng hồ xăng: chạy thì vẫn chạy, nhưng không biết lúc nào sẽ… hết tiền.